Uprawa borówki – trendy i wyzwania

Rynek borówki w Europie jest jednym z najszybciej rozwijających się w segmencie owoców i warzyw. Produkcja i konsumpcja tych jagód stale rośnie. Eksperci wykazują, że w branży nadal jest miejsce na zakładanie nowych plantacji, a na rynku – na owoce z nich pochodzące. Kluczowe jest jednak dopasowanie się borówkowych farm do wymagań konsumentów oraz sieci handlowych. Jak zatem wygląda aktualnie uprawa borówki?

Uprawa borówki w Polsce: pogoda a długość zbiorów
Zwykle sezon borówki w Polsce trwa od 1 lipca do końca września, a ewentualne przesunięcia to kwestia kilku dni. Dużo zależy też od temperatury. Chłodna wiosna przyczynia się do opóźnienia kwitnienia i przesunięcia się zbiorów w naszym kraju średnio o dwa tygodnie. Niskie temperatury w czasie kwitnienia nie sprzyjają oblotowi plantacji przez wiele gatunków owadów zapylających (tak było np. w 2021 r.). Dodatkowo intensywne deszcze mają duży wpływ na uszkodzenia i jakość owoców. Borówki są wtedy bardzo nasiąknięte wodą, co powoduje ich pękanie. Dojrzewanie owoców różni się też ze względu na różne części Polski. Dla przykładu, na Pomorzu sezon borówkowy zwykle zaczyna się dwa tygodnie później niż w centralnych i południowych regionach. Dodatkowe przesunięcie sezonu spowodowane zimną wiosną może skutkować skróceniem okresu zbiorów do 6 tygodni, podczas gdy normalnie trwa on nawet 13 tygodni.

Wyzwania dla plantatorów borówki amerykańskiej

Niedobór pracowników, stale rosnące koszty ich utrzymania oraz trudności, które występują ze względu na pandemię COVID-19, istotnie wpływają na funkcjonowanie wielu gospodarstw. Producenci borówki starając się zmniejszyć liczbę zatrudnianych osób, coraz częściej nowych rozwiązań szukają w automatyzacji produkcji, pozwalającej przyspieszyć pracę na każdym etapie przygotowania owoców do sprzedaży. Zakupem maszyn do konfekcjonowania borówki plantatorzy interesowali się zazwyczaj w okresie jesienno-zimowym. W ostatnim roku wiele gospodarstw na takie inwestycje decydowało się lub wykazywało zainteresowanie nimi również w czasie zbiorów. Największą popularnością cieszy się sprzęt do sortowania, ważenia i pakowania borówek. Zainteresowanie maszynami i systemami ważącymi rośnie z każdym rokiem. Miniony sezon dobitnie pokazuje, że inwestycje w maszyny do konfekcjonowania owoców, przy rosnących kosztach robocizny lub wobec braku osób do pracy, są koniecznością. Priorytetem dla polskich gospodarstw borówkowych jest zwiększenie efektywności pracy. Ważny jest również terminowy zbiór owoców.

Opakowania do borówki — jakie mamy trendy?

Sieci handlowe, aby przyciągnąć klientów, zaczęły stosować niestandardowe wielkości i formy pojemników. Coraz częściej borówki oferowane są w opakowaniach o pojemności 300 g, 700 g lub 1000 g. Istotną rolę w kwestii zmieniających się trendów odgrywa chęć ochrony środowiska i ograniczenia odpadów. Świadomość konsumentów oraz wprowadzone prawo UE, dotyczące ograniczania stosowania w przemyśle spożywczym plastiku, wymuszają na sieciach handlowych i sprzedawcach detalicznych szukanie nowych rozwiązań w kwestii pakowania owoców. Sprzedawcy, chcąc przygotować się na nadchodzące zmiany, coraz częściej wprowadzają własne strategie dotyczące opakowań. W ich ofercie możemy znaleźć borówki zapakowane w pojemniki ekologiczne na borówki — wykonane z papieru czy kartonu oraz w plastikowe pojemniki, które zostały wytworzone z materiałów pochodzących z recyklingu. Pojawia się zatem pytanie, czy plantatorzy myślący o swoim biznesie w dłuższej perspektywie są w stanie dostosować się do panujących trendów oraz oczekiwań klientów? Ci, którzy posiadają urządzenia obsługujące tylko jedną formę pojemników, mogą napotkać niemałe problemy, gdy zmienią się wymagania odbiorców lub gdy będą chcieli nawiązać kontakt handlowy z kolejnymi klientami. Dlatego coraz częściej plantatorzy myślą o inwestycji w odpowiednio zaprojektowane linie pakujące, aby możliwe było pakowanie na niej różnych formatów opakowań.

Pandemia i obostrzenia z nią związane spowodowały, że klienci częściej sięgają po owoce szczelnie zapakowanie. Pojemniki bez możliwości przypadkowego otwarcia są bardziej higieniczne i przyjazne dla środowiska. Zamiast plastikowego wieczka, używa się w ich przypadku technologii zamykania folią zgrzewaną od góry (topseal). Taką metodą można pakować borówki zarówno do pojemników z plastiku pochodzącego z recyklingu, jak i do kartonowych czy do opakowań z pulpy papierowej.
Poza dobraniem odpowiedniej formy opakowania, plantatorzy muszą zadbać o prawidłowe oznaczenie towaru, zgodne z wymaganiami określonego odbiorcy owoców. Urządzenia etykietujące mogą zostać odpowiednio dostosowane zarówno do ręcznych, jak i automatycznych linii pakujących. Pozwalają na zwiększenie wydajności konfekcjonowania i efektowności końcowego produktu. Czas obsługi urządzenia jest minimalizowany przez łatwe w obsłudze oprogramowanie, możliwość szybkiej wymiany folii i dostosowania zmiennych informacji, takich jak data przydatności, dokładny czas ­pakowania, kody kreskowe umieszczane na folii opakowaniowej oraz etykietach.

Uprawa borówki — pytania o automatyzację procesów

Inwestycje w rozwijające się technologie nie tylko przygotowują producentów na zmiany na rynku, ale również zwiększają wydajność produkcji. Przykładem mogą być instalacje umożliwiające sortowanie borówek pod względem jędrności. Plantatorzy informują, że czasami w pakowniach musieli zatrudnić około 50 osób, aby w mniej więcej 5 godzin przygotować do sprzedaży np. 300 kilogramów borówek. Po zainwestowaniu w automatyczny sorter do borówki wydajność konfekcjonowania rośnie kilkukrotnie, a liczba osób potrzebnych do przygotowania takiej masy owoców spada do około 14 osób. Na polskie plantacje o powierzchni 20-50 hektarów rekomendowane są automatyczne sortery, które – w zależności od jakości owoców – umożliwiają przesortowanie 1,5-2,5 t borówek na godzinę.

Uprawa borówki w skali globalnej

Dostępność owoców borówki na rynku jest w praktyce ciągła przez cały rok. Wyjątkiem jest czerwiec, gdy kończy się sezon w Hiszpanii, a jeszcze nie ma polskiej borówki. Niektórzy plantatorzy, dostrzegając tę okazję, postanowili uprawiać borówki w tunelach foliowych, co pozwala na przyspieszenie zbiorów o mniej więcej 2-3 tygodni.
Firmy zajmujące się produkcją, skupem lub konfekcjonowaniem owoców stale poszukują kolejnych rynków zbytu. W ostatnim czasie ich uwaga została skierowana w stronę krajów arabskich i Azji. W tych rejonach klienci są wymagający pod względem jakości towarów. Myślący przyszłościowo plantatorzy inwestują w sadzenie nowych odmian, których owoce – zgodnie z wymaganiami docelowego rynku – mają odpowiedni wygląd, wysoką jakość, a także świetne walory smakowe połączone z trwałością.
Dla plantatorów otwarcie nowych rynków azjatyckich, ze względu na możliwość wysyłania tam towaru bardzo wysokiej jakości, jest dobrą okazją do uzyskania wyższej marży niż na rynkach europejskich lub krajowych. Borówki adresowane na tamte tereny transportowane są samolotami lub statkami w klimatyzowanych kontenerach.

W Polsce obserwuje się stały wzrost liczby nasadzeń borówki wysokiej. Nowe plantacje mają od 1 do 5 hektarów, chociaż zdarzają się również przypadki, że obsadzane jest za jednym razem 20 hektarów.

W przeszłości w uprawie dominowała odmiana ‘Bluecrop’, co spowodowało, że w okresie jej owocowania ceny drastycznie spadają. Z tego względu konieczne są inwestycje w odmiany, których owoce dojrzewają poza tzw. górką bluecropową. Ważna jest również uprawa kreacji o lepszych niż w przypadku ‘Bluecropa’ parametrach jakościowych owoców, a więc większych i smaczniejszych oraz o dobrej trwałości w obrocie.

Przy obecnym załamaniu się rynku jabłek zauważalna jest także tendencja jego uczestników do zmiany profilu upraw. Głównym kierunkiem, jaki obierają szukając alternatywnych rozwiązań, jest właśnie produkcja owoców jagodowych, w tym borówki wysokiej. Panuje pogląd, że przy rosnącym popycie na borówki plantatorzy, którzy zainwestują we właściwe odmiany, przez najbliższe lata mogą być spokojni o dochodowość swoich upraw. Obecnie statystyczny Polak rocznie zjada średnio 200 gramów borówki, podczas gdy Amerykanin – 1,5 kg. Odkąd jagody te stały się bardziej dostępne na rynku, konsumenci nie traktują ich jako dodatku do dań czy deserów, ale jak podstawowe owoce do spożycia. Zauważalna jest też zmiana przyzwyczajeń żywieniowych – słone i słodkie przekąski zastępowane są zdrowymi zamiennikami, np. świeżymi owocami, w tym właśnie borówkami i innymi owocami jagodowymi.

Wśród krajów europejskich największy wzrost produkcji borówek zanotowano w Hiszpanii, a zaraz po niej w Polsce. Pojawiają się także kraje rozwijające się, które pretendują do posiadania wielu nasadzeń. Należą do nich, między innymi, Ukraina, Serbia czy Rumunia. Są to nowe rynki i sytuacja tam jest nieco inna, ponieważ produkcja zaczyna się od zera. Mają jednak duży kapitał do zainwestowania – plantatorzy są w stanie od razu założyć duże nasadzenia, jednorazowo nawet 50-hektarowe. W związku z tym, jeśli polskie plantacje mają być konkurencyjne na rynku, muszą się modernizować i dostosowywać do jego wymagań.

——————————————————-

Artykuł został opublikowany w czasopiśmie „Jagodnik” nr 1/2022